Czy wierzysz w talent? Growth Mindset

W tytule wpisu jasno określamy, po której stronie mocy nastawienia do życia i nauki stoimy. Jako twórcy innowacyjnego e-learningu jesteśmy zdecydowanie #teamgrowthmindset, a zdjęcie Carol Dweck trzymamy na naszych biurkach. Czym jest mindset? Jak nowa psychologia rozwoju amerykańskiej profesor z Uniwersytetu Stanforda wpływa na postrzeganie rzeczywistości i wykorzystywanie swojego potencjału? Jeśli chcesz dowiedzieć się, dlaczego dokonujesz takich, a nie innych wyborów w swoim życiu i co zrobić, żebyś czuł się zwyczajnie dobrze, pnąc się na szczyt w swoim tempie, ten artykuł jest dla Ciebie.

Mindset – czym jest i co zmienia?

Sposób myślenia lub nastawienie to najkrótsze definicje terminu „mindset”. Najkrótsze, ale też kluczowe dla zrozumienia teorii Dweck, która na podstawie dziesiątek przeprowadzonych badań dowodzi, że sposób, w jaki ludzie definiują siebie oraz swoje podejście do podejmowania życiowych wyzwań, pozwala skategoryzować ich w dwóch grupach:

• fixed mindset – nastawienie na trwałość,
• growth mindset – nastawienie na rozwój.

Myślenie nastawione na trwałość jest dla większości naturalne. Naszym zdaniem jest to też bardzo wygodny model. Życie ze świadomością, iż rodzimy się z określonym pakietem umiejętności, a inne zwyczajnie nie są w naszym zasięgu, wydaje się łatwe, prawda? Ale czy „łatwe” oznacza „wartościowe”? Czy łatwe rzeczy dają nam poczucie sensu i znaczenia w życiu? Czy może mierzenie wyżej, osiąganie nieosiągalnego i ciągłe przekraczanie granicy rozwoju jest lepszą drogą?

Przekonanie, że zawsze jest czas na zmiany i możemy coś zrobić to nie pusty frazes kierujący nas w stronę coachingu w promocji. To stanowisko niezwykle pragmatyczne i znajdujące 100% potwierdzenia w badaniach naukowych. I żeby było jasne – Dweck nie jest dobrą wróżką, która szepcze do ucha, że możesz wszystko albo chcieć to móc. Dweck mówi, że możesz więcej, niż zakładasz. Że coś takiego jak „urodzony talent” nie istnieje, ponieważ trzeba włożyć mnóstwo pracy i systematyczności, aby rozwinąć talent. Granic rozwoju nie da się z góry określić, co pozwala nam często osiągać taki poziom w zdobywaniu umiejętności, o którym ani nie śnił Platon, ani my nie podejrzewaliśmy samych siebie.

Fixed vs growth – starcie gigantów?

Mieć talent i spocząć na laurach, a dostrzec go i konsekwentnie wypracowywać to zupełnie różne kwestie. Fixed mindset, czyli ludzie z nastawieniem na trwałość to jednostki, które są głęboko przekonane o tym, iż talent, cechy, inteligencja czy kompetencje są… stałe. Co za tym idzie? Myślenie stawiające nas tyłem do wiatru – „nie mam na to wpływu”, „ok, jestem urodzonym muzykiem, samo się zrobi, samo przyjdzie”, „nie muszę się rozwijać, bo już jestem na szczycie”. Dodatkowo boją się lub nie przyjmują krytyki innych, nie podejmują żadnych prób działania, bo z góry zakładają, że zostaną negatywnie ocenieni. Fixed mindset to pułapka, która spowalnia lub całkowicie hamuje rozwój, dlatego skorzystaj z koleżeńskiej rady i przybij piątkę z jego przeciwnikiem.

W opozycji stoi growth mindset, czyli ludzie z nastawieniem na rozwój, których myślenie kręci się wokół założenia, że potencjał, który człowiek może osiągnąć i wykorzystać, jest nieznany, a więc ciągła praca, podejmowany wysiłek i rozwój prowadzą do sukcesu. Miej na uwadze, że podejście growth mindset zdecydowanie nie jest drogą na skróty. Przygotuj się na doświadczanie mniejszych lub większych pokładów stresu, który jest naturalnym stanem pobudzenia; mechanizmem, który informuje nas, że właśnie wkraczamy w sytuację, w której wydarzy się rozwój. Niedaleko pada stres od poczucia ogromnej satysfakcji z sukcesu. Im więcej działania ku rozwojowi podejmiesz, tym szybciej okiełznasz czynnik stresu, finalnie ciesząc się z osiąganych wyników i przybijając piątkę z kolejnymi wyzwaniami. Można stres oswoić, doprowadzając do momentu, w którym nie narazimy się na sytuację definiowania naszej tożsamości przez porażkę. Wręcz przeciwnie! Wyciągniemy z takich wydarzeń wnioski i naukę na przyszłość. Dzięki nastawieniu na rozwój każda sytuacja to albo okazja do celebracji, albo nauka na błędach. Tak czy siak, zawsze dobrze.

A teraz zatrzymaj się na moment i zadaj sobie kilka pytań: jesteś aktywny czy bierny na polu działań? Skupiasz się na wrodzonym talencie czy pracy nad talentem? Podejmujesz wyzwanie czy wycofujesz się? Trenujesz czy dajesz spokój? Swoje odpowiedzi skonfrontuj z założeniami fixed i growth i sprawdź, co możesz zmienić ku lepszemu.

Growth mindset – główne założenia

W telegraficznym skrócie growth mindset to koncepcja, według której możliwe jest wykształcenie w sobie talentu, pewnych cech, kompetencji. To nastawienie na rozwój, dzięki któremu:

• zadajesz pytania i potrafisz przyjąć trudne odpowiedzi,
• analizujesz błędy, wykorzystujesz feedback i modyfikujesz strategię pracy,
• nie starasz się na siłę udowadniać wyższości jednych ludzi nad drugimi,
• nie poświęcasz energii na podtrzymywanie przekonań o wrodzonych talentach,
• dbasz o rozwój swój i osób w Twoim środowisku,
• motywujesz i inspirujesz siebie i innych,
• zadajesz sobie pytanie: „co jeszcze mogę zrobić, aby stać się lepszym w swojej dziedzinie?”.

Niestety istnieje sporo mechanizmów obronnych, które blokują w nas nastawienie na rozwój. Należą do nich m.in.:

• definiowanie siebie przez pryzmat aktualnych osiągnięć i zbyt mocne skupienie na wizerunku samych siebie, który kreujemy w swoich głowach,
• zbyt osobiste traktowanie jakichkolwiek porażek, które dyskwalifikują nas z możliwości osiągnięcia sukcesu,
• traktowanie krytyki jako ataku na nas, a nie cennego feedbacku,
• unikanie podnoszenia poprzeczki – mierzenie się z wyłączanie takimi zadaniami, które jesteśmy w stanie wykonać bez marginesu na błąd.

Skąd się to bierze? Ze strachu, najczęściej przed porażką. Z przyzwyczajenia do bezpiecznych wyborów, z braku pasji i okrywania się ciepłym kocykiem uszytym wyłącznie z jakichś zainteresowań, które wybrałeś/-aś, bo tak. Stąd już prosta droga do smutnej sytuacji – zamiast cieszyć się sukcesem za kilkanaście lat, usiądziesz na kanapie i gorzko zapłaczesz z bardziej gorzkim zdaniem na ustach: „Żałuję, że tego nie zrobiłem/-am”. I tego chcemy uniknąć.

Z barierami hamującymi growth mindset możemy spotkać się w domu, w szkole, w pracy, w kontakcie ze znajomymi, w sporcie etc. Dweck wyraźnie wskazuje na paradoksy, które dzieją się w wielu środowiskach i dzielą ludzi na lepszych i gorszych.

Standaryzowane systemy edukacyjne, które dokonują podziału dzieci na humanistów lub ścisłowców. Albo, albo. Korporacje, które inwestują w tzw. talenty, zamiast rozwijać potencjał wszystkich pracowników. Albo, albo. Sport, gdzie promuje i handluje się pretendującymi gwiazdami, zamiast wspierać wszystkich zawodników. Albo, albo. Dom, gdzie nieświadomie utrwala się w dzieciach przekonanie o wrodzonym talencie lub jego braku, stygmatyzując i zniechęcając do podejmowania działań.

Siła growth mindset – kilka przykładów

Aby jeszcze bardziej przekonać Cię, że nastawienie na rozwój poszerza horyzonty, jest kolorowe i czyni życie pełnym, przedstawiamy kilka sytuacji, w których potencjalnie mógłbyś/mogłabyś się znaleźć. Co wybierasz?

1. WYZWANIE – Szykuje się naprawdę intensywny dzień w szkole.

• fixed mindset: Nigdzie się nie wybieram, zostaję w domu. Nie mam ochoty ruszać się z łóżka.
• growth mindset: Idę w to w ciemno. Przynajmniej nie będę żałować, że nie spróbowałem/-am i mogę się czegoś nauczyć.

2. PRZESZKODA – Lista skomplikowanych zagadnień do egzaminu.

• fixed mindset: To chyba żart, przecież nikt nie jest się w stanie tego nauczyć. Ja na pewno.
• growth mindset: Nie spodziewałem/-am się, że może być aż tak trudno. W takim razie zaplanuję przygotowania tak, żeby zdążyć się tego nauczyć. Jakoś dam radę.

3. KRYTYKA – Nauczyciel daje Ci negatywny feedback odnośnie do eseju.

• fixed mindset: Uwziął się na mnie, czuję to. To niesprawiedliwe.
• growth mindset: Rzeczywiście w kilku miejscach można było rozwinąć temat. Teraz wiem, nad czym mogę popracować jeszcze bardziej i udoskonalić swój warsztat. Może będę mieć szansę na dodatkowe konsultacje z nauczycielem.

Walka z fixed mindset nie jest walką z wiatrakami. Daj sobie szansę i postaw na rozwój wbrew opiniom tych wszystkich, którzy twierdzą, że pewnych rzeczy nie jesteśmy w stanie przeskoczyć.

Czego trzeba, aby zacząć?

Decyzji. Masz ten wybór. Masz tę wolność. W końcu masz kontrolę nad swoim nastawieniem. Co wybierzesz?

Autorzy: Patrycja Sikora i Dariusz Chrapek