„Psychopedagogiczne mity” Tomasz Garstka – 10 cytatów z książki

Jesteś nauczycielem? Pedagogiem? Psychologiem? Terapeutą? Rodzicem? A może 5 w 1? A może chcesz po prostu efektywniej się uczyć? Świetnie. Zatrzymaj się na chwilę i sprawdź, co Tomasz Garstka, uznany psycho- i socjoterapeuta, ujawnia i obala w swojej książce pt. „Psychopedagogiczne mity. Jak zachować naukowy sceptycyzm w edukacji i wychowaniu?”, która nie bez przyczyny została wydana w serii „Inspiracje edukacyjne”. Naukowy sceptycyzm i myślenie krytyczne w oświacie są wizytówką Garstki. Wybraliśmy 10 cytatów, które wpisują się w przekonujące konkluzje mogące pomóc w przeprowadzeniu udanej reformy systemu edukacyjnego nie tylko w Polsce. Ready? Go!

Krytyka mitów w edukacji

Sięgając po lekturę, przygotuj się na porządny rollercoaster. Tomasz Garstka nie bierze psychopedagogicznych jeńców. Jego członkostwo Klubu Sceptyków Polskich mówi samo za siebie – w swojej książce surowo krytykuje liczne mity funkcjonujące we współczesnych realiach szkoleniowo-oświatowych. Integracja sensoryczna, style uczenia się czy neurolingwistyczne programowanie to tylko niektóre z nich. Nierzadko operuje ironią, wręcz sarkazmem, które dodatkowo wzmacniają jego przekaz. Czy słusznie?

1. „Myślenie krytyczne oznacza: rozpatrywanie zjawisk i doświadczeń z wielu punktów myślenia, formułowanie sądów i ocenianie (zdobywanej) wiedzy z odwoływaniem się do jasnych, uzasadnionych kryteriów; rozważanie argumentów za i przeciw jakimś twierdzeniom oraz wyciąganie na tej podstawie wniosków; konsekwentne dążenie do prawdy podporządkowane logicznemu wnioskowaniu z dbałością o prawdziwość przesłanek; dążenie do odkrycia i korekty słabości sądów, rozumowania, procedur własnych i dostrzeganych u innych (krytycyzm służy dbałości o rzetelność metodologii badawczej i trafność formułowanych tez)”.
2. „W humanistyce liczy się znajomość rzeczy, rozumność argumentacji, siła przekonywania i spójność wywodu. W nauce – rzetelność dowodów i potwierdzona efektywność działania. Tego właśnie mamy prawo oczekiwać np. od warsztatów dotyczących metod nauczania (…) Tu ważne są dowody skuteczności!”.
3. „Gdzie spójność nauki, gdzie wspólny system pojęciowy? Owszem, nauka musi dążyć do specjalizacji (psychologia kliniczna, psychologia społeczna). Ale też do uwspólniania wiedzy, wyjaśniania rzeczywistych i unikania pozornych lub językowych konfliktów wewnątrz dyscypliny”.
4. „Chcę ostrzec, że od popularyzatorów tego modelu (stożka Dale’a) – jak również wielu innych modeli nietestowanych w badaniach – usłyszeć można: „To tylko metafora / obraz / przybliżenie / mapa / przewodnik”. Metafory muszą być adekwatne. A same – nie są jeszcze nauką. Obrazy, przybliżenia i mapy nie powinny fałszować rzeczywistości. Przewodniki zaś nie mogą wprowadzać w błąd”.
5. „Podczas „warsztatów” bazujących „na uczeniu się poprzez doświadczenie” ignoruje się często, że również efektywnymi metodami uczenia się są: trening (w znaczeniu powtarzanego ćwiczenia) jakiejś umiejętności według podanego wzoru lub obserwacji modela oraz zastosowanie wiedzy (przetwarzanie informacji w różnych kontekstach), której samemu się nie odkryło „poprzez doświadczenie”.
6. „Informacje o wpływie dostosowania stylów nauczania do stylów uczenia się na wyniki edukacyjne są niewiarygodne. Narzędzia oferujące rzekomo celną diagnozę stylów uczenia się są nierzetelne. Czasem „stylami uczenia się” nazywane są strategie uczenia się, ale to nie to samo. Nauczyciel ma wpływ na kształtowanie strategii uczenia się uczniów, co może przynieść zmiany na lepsze w wynikach uczenia się”.
7. „Okazuje się, że najbardziej motywująca jest informacja zwrotna, która zawiera treść odnośnie do tego, co należy poprawić. To ona mobilizuje do rozwijania kompetencji. Niektórzy jednak sądzą inaczej…”.
8. „Równość nie oznacza „jednakowości”. Edukacja uczniów i uczennic dotycząca równouprawnienia mimo wszelkich różnic to szlachetna, ważna idea godna upowszechniania. W przypadku różnic międzypłciowych i genderowych, tak jak nie warto zaprzeczać odmienności, tak nie trzeba odwoływać się do nieistniejących w rzeczywistości różnic, ponieważ buduje to i umacnia stereotypy”.
9. „Ćwiczenia umiejętności, symulacje, a czasem też emocje, które czemuś służą, są bardzo pożyteczne. Większym zaufaniem obdarzałbym jednak trenerów odwołujących się do rzetelnej wiedzy z zakresu uczenia się, którzy tworzą warunki do treningu konkretnych umiejętności i refleksji użytecznej dla praktyki, niż trenerom o dobrych intencjach czerpiących z tradycji psychologii humanistycznej”.
10. „Dzieci wychowywane we wczesnym dzieciństwie w trudnych warunkach nie przejawiają w okresie dorosłym problemów emocjonalnych, gdy trafiają do wydolnych wychowawczo rodzin zastępczych przed ukończeniem 3. roku życia. Nie sprawdza się więc freudowska koncepcja wczesnodziecięcego determinizmu. Psychoanaliza jest w najlepszym razie przedwcześnie skrystalizowanym zbiorem błędnych przekonań, a w najgorszym pseudonaukową doktryną, która poczyniła nieopisane szkody zarówno w psychologii, jak i w psychiatrii (…) Nadszedł czas, by zacząć traktować ją jako historyczną ciekawostkę i podjąć się wielkiego zadania budowania psychologii prawdziwie naukowej”.

Weryfikacja is a must

Sypnęliśmy garść cytatów, które, miejmy nadzieję, przekonają Cię do przeczytania tej książki. Bardzo ważnej, potrzebnej i… rzadkiej. Rozważania Garstki są niezwykle merytoryczne, cytuje stanowiska znanych na całym świecie naukowców i dzieli się wynikami przeprowadzonych badań.

Przygoda z tą lekturą porównywalna jest do wciągającego serialu kryminalnego. Podczas lektury możesz poczuć się jak śledczy, który jest blisko rozwiązania zagadki i któremu zawsze udaje się dowieść prawdy. Brzmi intrygująco? Sure!

Wracamy do Garstki regularnie. I to się nie zmieni. Gwarantujemy, że w Twoim przypadku będzie podobnie.

Autorzy: Patrycja Sikora i Dariusz Chrapek